Στέκουν εκεί επί δεκαετίες ως ιστορικά τεκμήρια μιας άλλης εποχής. Υπέστησαν τη φθορά του χρόνου αν και χάρις στην στέρεη κατασκευή τους δεν μετατράπηκαν ποτέ σε ερείπια. Και τώρα ετοιμάζονται να ζήσουν μια δεύτερη ζωή με ένα σχέδιο ανάπλασης που θα τους δώσει ακριβώς την αρχική τους όψη. Τα Προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, από αυτήν την άποψη, δεν αποτελούν μόνο ένα από τα πιο εμβληματικά τοπόσημα της Αθήνας. Συνιστούν και ένα θαύμα αντοχής στον χρόνο.
Το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων και ο δημοσιογράφος Περικλής Δημητρολόπουλος επισκέφτηκαν τα Προσφυγικά καταγράφοντας το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της ιστορικής αυτής γωνιάς της Αθήνας.
Ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Ευταξιόπουλος είναι γέννημα θρέμμα των Προσφυγικών. Γεννήθηκε το 1955 στο σπίτι που σήμερα χρησιμοποιεί ως γραφείο και κατοικία. Η γιαγιά του Δημήτρη Ευταξιόπουλου, πρόσφυγας από τον Πόντο, ήταν μία από τους τυχερούς που κληρώθηκαν για αγοράσουν το διαμέρισμα από το κράτος με ευνοϊκούς όρους. «Ήταν μια ιδιαίτερη κοινότητα τα χρόνια εκείνα. Κατ’ αρχάς υπήρχε πάρα πολύς κόσμος. Φανταστείτε 228 διαμερίσματα με τέσσερα άτομα το καθένα».
Οι οκτώ πολυκατοικίες κατασκευάστηκαν σε δυο φάσεις, από το 1933 έως το 1936. Οι δυο μπροστινές πολυκατοικίες επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας αποτελούνται από 24 διαμερίσματα, οι υπόλοιπες 6 από 30, ενώ κάθε πολυκατοικία από αυτές τις 6 έχει 5 ανεξάρτητες εισόδους. Ήταν ένα πολύβουο μελίσσι που συνέχισε να ζει ως τέτοιο μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1990. Αλλά ήταν τότε που η κυβέρνηση της εποχής «ανακοίνωσε εν αιθρία», όπως λέει ο Δημήτρης Ευταξιόπουλος, ότι τα Προσφυγικά θα κατεδαφιστούν για να μετατραπεί το οικόπεδο των σχεδόν 14,5 στρεμμάτων σε πάρκο αναψυχής.
Η ανακοίνωση εκείνη είχε δυο επιπτώσεις. Η μία ήταν να κινητοποιηθούν οι κάτοικοι που δεν μπορούσαν να φανταστούν τη ζωή τους μακριά από τα Προσφυγικά. Η άλλη όμως ήταν ο μαρασμός. Οι ιδιοκτήτες που αρνούνταν πεισματικά ως το τέλος να πουλήσουν ήταν 51. Στο μεταξύ όμως οι πολυκατοικίες είχε αρχίσει να κυριαρχεί η εικόνα της εγκατάλειψης ή τουλάχιστον μιας διαφορετικής ζωής αφού ήδη από τις αρχές του 2000 τα σπίτια που είχε αποκτήσει το κράτος άρχισαν να καταλαμβάνονται αρχικά από αντιεξουσιαστές και στη συνέχεια από πρόσφυγες και μετανάστες.
Αυτό σημαίνει πως η ζωή στα Προσφυγικά έχει το δικό της σύστημα κανόνων. Το αντιλαμβάνεται κανείς από την πρώτη στιγμή που θα περιπλανηθεί στους χώρους. Το πιθανότερο είναι πως θα τον πλησιάσει κάποιος εκπρόσωπος της «Συνέλευσης Κατειλημμένων Προσφυγικών» για να πληροφορηθεί τον λόγο της επίσκεψής του. Η Συνέλευση Κατειλημμένων Προσφυγικών, ή ΣΥΚΑΠΡΟ όπως είναι γνωστή στην κοινότητα των Προσφυγικών, είναι το αποτέλεσμα της «αυτοοργάνωσης» των καταληψιών.
Με τα δικά τους λόγια, «η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ σε συνεργασία με θεσμικούς φορείς και κρατικούς μηχανισμούς έχει αποφασίσει να προχωρήσει σε παρέμβαση ανάπλασης της γειτονιάς μας, απειλώντας ευθέως την παραμονή των κατοίκων-καταληψιών, που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος της γειτονιάς».
Σύμφωνα με το σχέδιο της Ανάπλαση Αθήνας ΑΕ, τα διαμερίσματα θα διατεθούν για κοινωνική κατοικία, (δικαιούχους επιδότησης ενοικίου, πρόσφυγες, φοιτητές αριστούχους, διδακτορικούς κτλ), για τους συνοδούς των ασθενών του Αγίου Σάββα και για χώρους μουσείου της Μικρασιατικής μνήμης. «Προβλέπεται η καταγραφή όλων όσοι διαμένουν χωρίς τίτλους και η ένταξή τους σε ένα πρόγραμμα κοινωνικής κατοικίας. Η προϋπόθεση είναι να καλύπτουν τα απαιτούμενα κριτήρια» επισημαίνει ο διευθύνων σύμβουλος της Ανάπλαση Νίκος Μπελαβίλας.
Το έργο δεν θα ολοκληρωθεί παρά σε μία τριετία. «Επιχειρησιακά δεν είναι καθόλου απλό. Δεν έχει ξαναγίνει στο παρελθόν, αλλά πιστεύω ότι θα τα καταφέρουμε» σημειώνει ο ίδιος.
