Μια διαφορετική «θέαση» του αρχαιολογικού χώρου της Δήλου δίνει η έκθεση σύγχρονης γλυπτικής τέχνης SIGHT του Βρετανού καλλιτέχνη Άντονι Γκόρμλι (Antony Gormley), ένα προϊόν σύμπραξης του Οργανισμού ΝΕΟΝ με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων (ΕΦΑ).
Επανεποικίζοντας το νησί με 29 «σωματομορφές» από σίδηρο, ο Γκόρμλι καταφέρνει όχι μόνο να αποκαταστήσει την ανθρώπινη παρουσία που εδώ και αιώνες λείπει από τη Δήλο -γύρω στο 90 π.Χ. στο νησάκι κατοικούσαν περίπου 30.000 άνθρωποι- αλλά και να δημιουργήσει ένα ταξίδι από πιθανές συναντήσεις. Συναντήσεις στις οποίες πρωτεύοντα ρόλο παίζει ο θεατής, γράφει χαρακτηριστικά το ΑΠΕ-ΜΠΕ.
«Το έργο μου δεν έχει καμία προηγούμενη νοηματοδότηση. Αποκτά σημασία και νόημα μόνο ως τρόπος συνδιαλλαγής και συζήτησης με τον θεατή. Δηλαδή, μόνο ανάλογα με το νόημα που θα του δώσει ο επισκέπτης μπορεί ενδεχομένως να αποκτήσει σημασία», δήλωσε ο αναγνωρισμένος καλλιτέχνης στη συνέντευξη Τύπου που πραγματοποιήθηκε στη Μύκονο.
«Η δουλειά μου ουσιαστικά δεν έχει καμία θεμελιώδη αξία να υποστηρίξει και καμία βεβαιότητα να προβάλλει, θέτει μόνο ερωτήματα. Όπως, τι είναι η ανθρώπινη ζωή, τι είναι το σώμα, ποια είναι η σχέση σώματος και πνεύματος, η σχέση μεταξύ διαφορετικών σωμάτων, τι είδους περιβάλλον είναι εκείνο που θα επιτρέψει σε δυο σώματα να επιβιώσουν και ενδεχομένως να ευημερήσουν. Ουσιαστικά η δουλειά μου αυτή είναι μια ανοικτή πρόσκληση σε έναν αναστοχασμό πάνω στα θεμελιώδη αυτά ζητήματα», σημείωσε ο καλλιτέχνης.
«Η έκθεση SIGHT είναι ουσιαστικά ένας δίαυλος, ένας καταλύτης για να αναγνώσουμε τη Δήλο με έναν νέο τρόπο. Με έναν τρόπο προσωπικό για τον κάθε επισκέπτη μέσα από τη δημιουργική ματιά ενός εμπνευσμένου καλλιτέχνη. Καλούμε λοιπόν όλους να έρθουν στη Δήλο, να περιηγηθούν στον αρχαιολογικό χώρο με τα γλυπτά του Antony Gormley και να συνδεθούν με τον δικό τους τρόπο με το παρελθόν, να εμπνευστούν μέσα από τη ματιά του καλλιτέχνη, που πραγματικά ανασημασιοδοτεί και ανασημαίνει το αρχαίο ιστορικό τοπίο της Δήλου», ανέφερε από την πλευρά του ο Δημήτρης Αθανασούλης, διευθυντής της ΕΦΑ Κυκλάδων, που είχε και την πρωτοβουλία για τη διοργάνωση μιας σύγχρονης εικαστικής εγκατάστασης στη Δήλο.
Όπως τόνισε ο ίδιος, στόχος δεν ήταν η προβολή της Δήλου, ένας αρκετά προβεβλημένος και γνωστός παγκοσμίως αρχαιολογικός χώρος (θυμίζουμε ότι πρόκειται για μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO), ούτε μια συνηθισμένη προσέγγιση διαλόγου του μνημείου με τη σύγχρονη τέχνη. «Αυτά έχουν γίνει και είναι κάτι που δεν μας ενδιέφερε. Αυτό που μας απασχολούσε και μας απασχολεί είναι να δώσουμε μια νέα διάσταση στον τρόπο ανάγνωσης του παρελθόντος», σημείωσε, ευχαριστώντας παράλληλα τον ιδρυτή και τη διευθύντρια του ΝΕΟΝ, Δημήτρη Δασκαλόπουλο και Ελίνα Κουντούρη, τον καλλιτέχνη, το προσωπικό του πολιτιστικού οργανισμού και της ΕΦΑ Κυκλάδων, καθώς και τον Θέμη Βάκουλη, υπεύθυνο της εικαστικής εγκατάστασης από πλευράς Εφορείας, που συνέβαλαν στην υλοποίηση της απαιτητικής αυτής παρέμβασης.
«Είναι μια λεπτομέρεια στη μακρά ιστορία της Δήλου, αλλά ελπίζουμε ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα», επισήμανε η Ελίνα Κουντούρη για την έκθεση, την οποία επιμελείται μαζί με την Iwona Blazwick, διευθύντρια της Whitechapel Gallery του Λονδίνου. «Τι μπορεί όμως να μας προσφέρει αυτή η σύγχρονη διασταύρωση του έργου του Γκόρμλι και της ιστορίας; Έναν χώρο ιδεών κι έναν εμπλουτισμένο διάλογο που αφορά στο ποιοι είμαστε, ποια είναι η ταυτότητά μας, ποια είναι η σχέση μας με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, η σχέση μας με τη φύση. Ως επιμελήτρια αυτής της έκθεσης επιθυμώ να κατανοήσω πώς αυτή η δέσμευση μπορεί να παράσχει μια βιωμένη εμπειρία. Πώς ο καλλιτέχνης μπορεί να γίνει ο καταλύτης στην ανταλλαγή αντιλήψεων, στην προώθηση του διαλόγου, στη δέσμευση αρχαιολόγου και κοινού σε μια κοινή, συνεχιζόμενη και συνεχή ιστορία, σε μια πολιτισμική συνέχεια. Μια άλλη “θέαση”, όπως είναι και ο τίτλος της έκθεσης», υπογράμμισε η κ. Κουντούρη.
Τα γλυπτά είναι διασκορπισμένα σε 29 διαφορετικές θέσεις στο νησί (εκτός από το Απολλώνιο Ιερό). Η πρώτη επαφή μαζί τους γίνεται ήδη από το πλοίο, λίγο πριν την άφιξη στη Δήλο: Η μοναχική φιγούρα από τη σειρά του Γκόρμλι «Another Time 1999-2013» στέκει στη βραχώδη βορειοδυτική ακτή, στην άκρη του νερού. Ακόμα δυο έργα από την ίδια σειρά ατενίζουν κι αυτά τον μακρινό ορίζοντα, αλλά από διαφορετικά σημεία: Από την κορυφή Πλάκες και από το όρος Κύνθος, ενώ ένα παρόμοιο έργο στέκεται στα νερά του λιμανιού.
«Ποια είναι η ανθρώπινη θέση στον χώρο και στον πλανήτη; Ποια είναι η σχέση μας με τον χρόνο; Ανάλογα με τις απαντήσεις που δίνουμε θέλω να αναστοχαστούμε ποια είναι η ευθύνη μας απέναντι στον δικό μας πολιτισμό», επισήμανε ο καλλιτέχνης, που μας προσκαλεί, μέσω του έργου του, να κατανοήσουμε «πώς μπορούμε να επανερμηνεύσουμε τη φύση, έτσι ώστε να εξασφαλίσουμε ότι όλα τα όντα θα μπορούν να επιβιώσουν στη βιόσφαιρα».
Άλλα γλυπτά που περιμένουν να ανακαλυφθούν από τους επισκέπτες -με τη βοήθεια και του ειδικού φυλλαδίου που παρέχεται- έχουν τοποθετηθεί μέσα ή δίπλα σε μνημεία, όπως το Στάδιο, η συνοικία του Θεάτρου, τα εμπορικά καταστήματα, ως και την τοποθεσία όπου βρίσκεται το Μουσείο. «Μια αφηρημένη μορφή ανθρώπινης φιγούρας από σίδηρο 800 κιλών στέκεται απόλυτα ακίνητη στο κέντρο της ορχήστρας, σε αντιδιαστολή με το αρχαίο θέατρο, το οποίο εξ ορισμού είναι χώρος θεάματος, ζωντανός, ζωηρός», συμπλήρωσε ο κ. Γκόρμλι, δίνοντας κάποια παραδείγματα από τα έργα του.
Όπως το γλυπτό που τοποθετήθηκε στη μέση της Αγοράς των Κομπεταλιαστών, εκεί όπου γίνονταν τα τεράστια σκλαβοπάζαρα. Υπολογίζεται ότι στις αγορές και τα καταστήματα που δημιουργήθηκαν μετά τη θέσπιση της φορολογικής ατέλειας του λιμανιού της Δήλου, στα 167 π. Χ., διακινούνταν 750.000 τόνοι εμπορευμάτων, ενώ 250.000 σκλάβοι άλλαζαν ιδιοκτήτη. «Για μένα είναι εκπληκτικό να σκεφτούμε λίγο ότι, στον ίδιο χώρο όπου υπάρχουν οι ναοί και η έκθεση των ανώτερων πνευματικών ιδεών και αξιών, γινόταν και η απόλυτη εμπορευματοποίηση της ανθρώπινης ύπαρξης», τόνισε ο καλλιτέχνης.
Η μοναδικής σύλληψης εικαστική εγκατάσταση ξεκίνησε στις 2 Μαΐου και θα διαρκέσει ως το τέλος Οκτωβρίου. Από τα 29 έργα, τα πέντε ανατέθηκαν ειδικά για την περίσταση, ενώ τα υπόλοιπα έχουν κατασκευαστεί στη διάρκεια των τελευταίων είκοσι χρόνων. Η τοποθέτησή τους έγινε με τον λιγότερο παρεμβατικό αλλά απόλυτα αποτελεσματικό τρόπο ώστε να μην επηρεαστούν καθόλου αρχαιότητες και περιβάλλον, όπως τονίζει πάντα το ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Ωστόσο δεν λείπουν και οι αντιδράσεις. Πολλοί που επισκέφθηκαν το νησί μιλάνε για αντικείμενα που δεν είναι συμβατά με τον χώρο, ενώ υπάρχουν και αυτοί που λένε για ιεροσυλία στο ιερό νησί του Απόλλωνος.
