Νέες αρχαιολογικές έρευνες φωτίζουν τα πρώτα βήματα της γραφής στον Αιγαιακό χώρο, πριν από 4.500 χρόνια. Συγκεκριμένα, μελέτη που πραγματοποίησαν ο δρ Μηνάς Τσικριτσής, ερευνητής Αιγαιακών γραφών, και ο δρ Αδαμάντιος Σάμψων, αρχαιολόγος καθηγητής, σε δύο αρχαίες σφραγίδες σε πιθάρι από τη Θηρασία (μικρό νησί δίπλα στη Σαντορίνη) αναδεικνύει πιθανές πρωιμότερες μορφές γραφής, αλλά και ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την οργάνωση της εποχής. Συμπληρωματικά οι επιγραφές αυτές έρχονται να επιβεβαιώσουν την έρευνα των Α. Σάμψων-Μ. Τσικριτσή, η οποία δημοσιεύτηκε πριν δύο χρόνια.
Τι ανακάλυψαν οι ερευνητές;
Στον οικισμό της Κοίμησης στη Θηρασία, βρέθηκε ένα μεγάλο πιθάρι με δύο διαφορετικά σφραγίσματα στη λαβή του, τα οποία ονομάστηκαν THS.1 και THS.2. Τα σφραγίσματα αυτά έγιναν πριν ψηθεί το αγγείο, με πηλό από τη Νάξο, γεγονός που υποδηλώνει εμπορικές ή πολιτισμικές επαφές μεταξύ των νησιών, αλλά και την ανάδειξη της πρώτης γραφής κατά την Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδο (2700-2300 πΧ).
– Η σφραγίδα THS.1 φέρει σύμβολα διατεταγμένα σε τρεις σειρές. Μερικά από αυτά μοιάζουν με σύμβολα από τα Κρητικά Ιερογλυφικά, μια γραφή που χρησιμοποιήθηκε αργότερα στην Κρήτη. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι μπορεί να αναφέρεται στον ιδιοκτήτη του πιθαριού ή στο περιεχόμενό του. Τα τέσσερα σύμβολα από την πρώτη γραμμή Α, δυο από τη δεύτερη γραμμή Β, και ένα από την τρίτη γραμμή, (συνολικά 7) σύμβολα που μπορούν να ταυτιστούν με Κρητικά Ιερογλυφικά (Κ.Ι). Το σφράγισμα με την αποτύπωση των συμβόλων ήταν σκόπιμα τοποθετημένο κατά τους μελετητές ώστε να είναι ορατό και να «διαβάζεται» πιο καθαρά, στο πάνω μέρος της λαβής. Με βάση αυτές τις παρατηρήσεις η εν σειρά διάταξη των συμβόλων Κ.Ι γραφής μας οδηγεί στην πιθανή καταγραφή πληροφορίας σχετική με τον ιδιοκτήτη ή το περιεχόμενο.
– Η σφραγίδα THS.2 εμφανίζει γεωμετρικά σχέδια και επαναλαμβανόμενα σύμβολα 5 αγγείων. Μία ερμηνεία μας είναι ότι δηλώνει την ποσότητα του υγρού που χωρούσε το αγγείο (πιθανόν 60 λίτρων). Παρόμοια σύμβολα χρησιμοποιούνταν 1.000 χρόνια αργότερα στη Σαντορίνη για να υποδεικνύουν την χωρητικότητα των πιθαριών, όπως και η σφραγίδα CMS II,6-22 της ΜΜΙ περιόδου, σε χερούλι πίθου με χαραγμένα 7 αγγεία τα οποία πιθανόν θέλουν να δήλωναν την χωρητικότητα του πίθου.
Σύνδεση με άλλα ευρήματα
Παραπλήσια ευρήματα γραφής έχουν βρεθεί και στη Μήλο, επισημαίνει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Τσικριτσής, όπου σε 39 μικρά κύπελλα από τάφους φέρουν χαραγμένα σύμβολα παρόμοια με την Κ.Ι και Γραμμική Α γραφή. Αυτό ενισχύει την άποψη ότι κάποια μορφή γραφής υπήρχε ήδη στον Αιγαιακό χώρο από το 2500 πΧ, δηλαδή περίπου 500 χρόνια νωρίτερα από ό,τι πιστευόταν μέχρι τώρα.
Πολιτισμικές επιδράσεις και ερωτήματα
Τα ευρήματα αυτά θέτουν ένα ενδιαφέρον ερώτημα τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Τσικριτσής: Μήπως η γραφή αναπτύχθηκε πρώτα στις Κυκλάδες και στη συνέχεια επηρέασε τη Μινωική Κρήτη; Την ίδια εποχή (2500 πΧ), επισημαίνει, παρατηρείται έντονη κυκλαδική παρουσία στην Κρήτη, με εισαγωγή αγγείων και ειδωλίων.
Τι σημαίνει όλο αυτό;
Η ανακάλυψη υποδηλώνει, σύμφωνα με τον κ. Τσικριτσή ότι ο Αιγαιακός πολιτισμός είχε ήδη αναπτύξει ένα αρχικό συστήματα γραφής και αρίθμησης από τα μέσα της 3ης χιλιετίας πΧ. Ίσως, μετά από κλιματικές αλλαγές ή κοινωνικές αναταραχές, οι κάτοικοι των Κυκλάδων κατά την Πρωτοκυκλαδική ΙΙΙ (2300-2000 πΧ) περίοδο μετέφεραν αυτές τις γνώσεις στην Κρήτη, όπου εξελίχθηκαν και διαμόρφωσαν την Κ.Ι και Γραμμική Α γραφή, όπως την γνωρίζουμε να εμφανίζεται στο Μινωικό Πολιτισμό. «Την περίοδο αυτή σηματοδοτείται το τέλος μιας εποχής, ενώ παράλληλα διαφαίνεται ότι οι Αιγαίοι μετακομίζουν στο μεγάλο νησί την Κρήτη που είχε φυσικό πλούτο για την ανάπτυξη των κοινωνιών τους μεταφέροντας την αστρονομική, την θεολογική τους κουλτούρα και την πρωτογραφή που είχαν ανακαλύψει από τα μέσα της 3ης χιλιετίας πΧ», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Τσικριτσής και προσθέτει ότι στο παρελθόν υπήρξε μεγάλη συζήτηση μεταξύ των ερευνητών σχετικά με την ύπαρξη κυκλαδικών αποικιών στο νησί της Κρήτης (Ντούμας 1976), (Δαβάρας και Betancourt 2004, Betancourt 2008) και (Σάμψων 1985, 1988).
«Αυτή η έρευνα, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα από το πανεπιστήμιο του Cambridge, σε συνδυασμό με την προηγηθείσα έρευνα μας, ανοίγει νέους δρόμους για τη μελέτη των αρχών της γραφής στην Ευρώπη. Ίσως στο μέλλον νέες ανασκαφές φέρουν στο φως ακόμη και άλλα ευρήματα γραφής, ξετυλίγοντας επιπλέον τα μυστικά της αλληλοσύνδεσης του Αιγαιακού και του Μινωικού Πολιτισμού!» καταλήγει ο κ. Τσικριτσής.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
